Binnen de publieke sector belooft de toepassing ervan processen te optimaliseren, de kwaliteit van de dienstverlening te verbeteren en besluitvorming te versterken. Naast deze kansen doen zich ook uitdagingen voor die aandacht voor planning, ethiek en stevige governance vereisen. Overheidsinstanties staan zo voor de taak om AI op een verantwoorde, efficiënte en mensgerichte manier te integreren.
Kunstmatige intelligentie is niet langer slechts een toekomstbelofte, maar heeft zich ontwikkeld tot een strategisch middel dat organisaties en levering van openbare diensten opnieuw definieert. Het vermogen om grote hoeveelheden data te analyseren, taken te automatiseren en voorspellende oplossingen te bieden, opent de deur naar een efficiëntere, wendbare en beter op de werkelijke behoeften van de samenleving afgestemde overheid. Maar de invoering ervan gaat verder dan technologie: ze impliceert ook een nieuwe manier van kijken naar openbaar bestuur, meer gericht op resultaten en op de dienstverlening aan de maatschappij.
In Europa is de ontwikkeling van AI gebaseerd op de beginselen van verantwoordelijkheid en veiligheid. De Europese AI-verordening (AI Act), die sinds augustus 2024 van kracht is, vormt een integraal kader dat AI-systemen classificeert op basis van hun risiconiveau en dat de naleving van fundamentele rechten, privacy en transparantie waarborgt. Spanje heeft op zijn beurt AI gepositioneerd als strategische pijler van de Digitale Agenda 2026 en van de Nationale Strategie voor Kunstmatige Intelligentie (ENIA). Met deze strategie wordt publieke modernisering gestimuleerd die verder gaat dan alleen digitalisering: het gaat om innovatie, duurzaamheid, inclusie en voortdurende verbetering van de kwaliteit van publieke diensten.
De inzet van AI levert al concrete voordelen op voor de gebruikerservaring binnen de publieke dienstverlening. Virtuele assistenten en chatbots bieden burgers directe toegang tot nauwkeurige informatie, terwijl slimme platforms de beoordeling en validatie van documenten optimaliseren, wachttijden verkorten en administratieve fouten minimaliseren. Deze toepassingen vergroten niet alleen de operationele efficiëntie, maar versterken ook de relatie tussen instanties en burgers door transparantie, betrouwbaarheid en de perceptie van een toegankelijke en effectievere overheid te vergroten.
Op dezelfde manier heeft de opkomst van generatieve kunstmatige intelligentie potentie om een aanzienlijke economische impact te hebben op de publieke sector. De automatisering van specifieke processen maakt het mogelijk om menselijk kapitaal opnieuw toe te wijzen aan taken met een hogere publieke waarde, wat het beheer optimaliseert en institutionele innovatie bevordert. Bovendien draagt de gewonnen efficiëntie bij aan de duurzaamheid van de openbare diensten, doordat operationele kosten worden verlaagd en fouten in kritieke procedures worden geminimaliseerd.
De uitdagingen zijn echter minstens zo groot. De invoering van AI vereist niet alleen technologische vernieuwing, maar ook een diepgaande organisatorische verandering: opleiding van personeel via programma’s voor bijscholing en omscholing, herontwerp van interne processen en governance die innovatie en ethiek combineren. Databescherming en maatschappelijk vertrouwen zijn essentiële factoren voor een succesvolle uitvoering. Daarnaast is technologie alléén is niet genoeg: er is een integrale benadering nodig die innovatie, ethiek en verantwoordelijkheid verenigt.
Deze transformerende potentie moet gepaard gaan met een grondige reflectie over de manier waarop het wordt toegepast. Daarom is het noodzakelijk toe te werken naar een governance model dat duidelijke grenzen stelt, verantwoordelijkheden definieert en een transparant gebruik van technologie garandeert. Regulering moet niet worden gezien als een rem op innovatie, maar als het kader dat veilige, betrouwbare en geloofwaardige vooruitgang mogelijk maakt.
Deze transformatie kan bovendien niet losstaand worden benaderd: samenwerking tussen de publieke en private sector is cruciaal om kennis, expertise en middelen te bundelen. Alleen door nauwe samenwerking kan een inclusieve en duurzame invoering van kunstmatige intelligentie worden gewaarborgd, die de samenleving als geheel ten goede komt en waarbij niemand wordt uitgesloten.
Met het oog op de toekomst heeft AI potentie om de relatie tussen burgers en instellingen radicaal te herdefiniëren. Van de personalisatie van gezondheidsdiensten tot de optimalisatie van onderwijsbeleid, en van milieubeheer tot sociale zorg: AI kan de publieke sector transformeren tot een omgeving die menselijkheid, toegankelijkheid en efficiëntie centraal stelt.
Kunstmatige intelligentie zal niet alleen de efficiëntie verhogen; ze zal ook een nieuwe manier stimuleren om de openbare dienstverlening te begrijpen, waarin innovatie en verantwoordelijkheid samenkomen om vertrouwen en burgerparticipatie te versterken. De echte waarde van AI ligt in de capaciteit om concrete problemen aan te pakken en de levenskwaliteit van mensen te verhogen. Dit leidt tot sterkere, toegankelijkere instellingen die beter zijn voorbereid op de uitdagingen van vandaag en morgen.
Geschreven door:
Javier Jimeno – Partner SDG Group
Adriana Asorey – Executive Manager SDG Group